Spreken is zilver, maar is zwijgen goud?

In elke strafzaak geldt vanaf het eerste begin dat niemand is verplicht om vragen te beantwoorden.  Het zwijgrecht vloeit voort uit het strafrechtelijk beginsel dat een verdachte niet hoeft mee te werken aan zijn eigen veroordeling. Dat uitgangspunt geldt van de politie tot en met de rechter. Dat betekent dat te allen tijde gebruik kan worden gemaakt van het zwijgrecht dat iedere verdachte heeft.     

Zwijgrecht na aanhouding

Het zwijgrecht heeft vooral betekenis direct na aanhouding: wie op het politiebureau is aan gekomen doet er goed aan niets tegen de politie te zeggen voordat met de advocaat is gesproken. Het eerste gesprek met de advocaat moet worden afgewacht. De verdachte maakt zodoende gebruik van het consultatierecht. Maar wanneer is zwijgen verstandig en wanneer juist niet?

Beroep op het zwijgrecht

Op zichzelf betekent zwijgen dat daardoor in ieder geval geen bewijs ontstaat. Dat is een voordeel in strafzaken waarin wettig en/of overtuigend bewijs voor een bewezenverklaring ontbreekt of te mager is.

Daarnaast het verschil of in een strafzaak slechts een verdenking tegen één persoon bestaat of dat er ook medeverdachten zijn. In dat laatste geval ligt een beroep op het zwijgrecht eerder voor de hand omdat tijdens het eerste politieverhoor niet bekend is of, en zo ja wat, de medeverdachten hebben verklaard. Pas nadat bekend is of de medeverdachten hebben verklaard kan worden besloten of alsnog een verklaring wordt afgelegd. Dat voorkomt het risico op een afwijkende verklaring die de rechtbank eerder als ongeloofwaardig en onbetrouwbaar kan kwalificeren.

Nadelen zwijgrecht

Uiteraard heeft een beroep op het zwijgrecht ook nadelen. Politie en justitie zijn geneigd te denken dat wie zwijgt kennelijk iets heeft te verbergen. Dat betekent dat wie in het vooronderzoek zwijgt op een mogelijk langduriger voorarrest moet rekenen met voorlopige hechtenis tot gevolg. Maar dat is echter geen vanzelfsprekendheid.

Van belang is om te realiseren dat het zwijgrecht een beperkte houdbaarheid kan hebben omdat het kan worden ingehaald door verklaringen van medeverdachten of door ander bewijs. Blijven zwijgen terwijl het bewijs dat tegen de verdachte wordt verzameld meer dan duidelijk maakt dat de verdachte overduidelijk een rol in het geheel heeft gehad is dan niet verstandig. Een vrijwel zekere betrokkenheid kan maken dat sprake is van een situatie die schreeuwt om een verklaring van de verdachte.              

Eveneens onverstandig is om deels te verklaren en deels te zwijgen omdat daardoor het risico op een niet-kloppende verklaring toeneemt. Een onjuiste voorstelling van zaken zal de verdachte vaak in een later stadium van het onderzoek moeten bezuren door aanvullend bewijsmateriaal.                           

Wie dan ook op de zitting blijft zwijgen riskeert een ongunstige uitspraak. Vaak onderneemt de rechtbank een goedbedoelde poging om de verdachte, in zijn eigen belang, alsnog ‘aan de praat’ te krijgen. Maar wie ook dan weigert te spreken kan rekenen op een in alle opzichten minder gunstige uitspraak dan wanneer hij wel alsnog had verklaard. Een rechter kan het zwijgen namelijk wel meewegen in zijn vonnis als een verdachte geen enkele openheid van zaken geeft, zowel bij de bewezenverklaring als in de strafmaat. 

Zwijgen volgens de Hoge Raad

Volgens de Hoge Raad kan het zwijgen van de verdachte zelfs bijdragen tot de veroordeling als er voldoende bewijs is en een verdachte geen nadere uitleg heeft gegeven. Immers geldt dat wie geen openheid van zaken geeft ook niet laat zien of hij inzicht toont in wat hem heeft bewogen, spijt betuigt, hulp accepteert en verantwoordelijkheid wil nemen.

Bovendien kan de kans op recidive niet worden ingeschat. In dat geval kan de rechtbank in de strafoplegging geen maatwerk leveren, toegesneden op de persoon van de verdachte, maar zal de verdachte vooral worden afgestraft met het belang van (beveiliging van) de maatschappij in het achterhoofd. Wel of niet zwijgen kan dan het verschil maken tussen een voorwaardelijke straf of toch een onvoorwaardelijke straf en tussen een werkstraf of toch een gevangenisstraf.

Zwijgen is een recht, maar niet zonder risico.

Strafrechtadvocaat in Ede

Wordt u verdacht van een strafbaar feit of twijfelt u over gebruik maken van het zwijgrecht? Neem vrijblijvend contact op met strafrechtadvocaat Christiaan Plaat. Zo weet u snel waar u aan toe bent. Als advocaat strafrecht zijn wij gevestigd in Ede en werkzaam in heel Nederland. U kunt ons ook bereiken via 0318-300464.